Mija 230 lat od uchwalenia przez Sejm Rzeczypospolitej Konstytucji 3 Maja !
Mija 230 lat od uchwalenia przez Sejm Rzeczypospolitej Konstytucji 3 Maja ! Konstytucja 3 Maja przyjęta 230 lat temu przez Sejm Rzeczypospolitej nazwany później Wielkim, w dniu 3 maja 1791 roku w Warszawie była pierwszą w Europie i drugą w świecie nowoczesną konstytucją. Konstytucja 3 Maja regulowała ustrój prawny Rzeczypospolitej Obojga Narodów jako pierwszą w Europie. Autorami Konstytucji 3 maja byli Król Stanisław August Poniatowski, Ignacy Potocki i Hugo Kołłątaj. Konstytucja 3 Maja wprowadzała 230 lat temu w Rzeczypospolitej ustrój monarchii konstytucyjnej. Na jej podstawie przyjęto monteskiuszowski trójpodział władz na prawodawczą, wykonawczą i sądowniczą.Twórcy Konstytucji 3 Maja określili ją jako ostatnią wolę i testament gasnącej Ojczyzny.
Twórcy konstytucji, czerpiąc inspirację z myśli politycznej i filozofii europejskiego oświecenia oraz amerykańskiej konstytucji uchwalonej w 1787 roku, uważali, że władza ma służyć dobru całego narodu, a nie jedynie interesom warstw uprzywilejowanych. Konstytucja miała zapoczątkować wprowadzanie kolejnych reform zmierzających do wzmocnienia państwa. Podjęte działania w obronie zagrożonej przez sąsiadów Polski stanowią dzisiaj przykład odpowiedzialności świadomych przedstawicieli elit społeczeństwa. Ostateczny rozbiór Polski przez Austrię, Prusy i Rosję w 1795 roku doprowadził do utraty jej niepodległości. Współtwórcy Konstytucji 3 Maja, Ignacy Potocki i Hugo Kołłątaj po latach ocenili, że była „ostatnią wolą i testamentem gasnącej Ojczyzny za sprawą łajdactwa szlachty i prywaty targowiczan”.
Jej uchwalenie nie było proste. Nie obeszło się bez przeszkód podczas obrad sejmu, w trakcie których uchwalono Konstytucję. Wielu posłów, pracujących na zlecenie Rosji, Prus i Austrii, sprzeciwiało się powołaniu ustawy zasadniczej. Idealna okazja nadarzyła się 3 Maja 1791 roku. Wówczas wielu przeciwników konstytucji nie powróciło jeszcze z Wielkanocnego urlopu, a na sali sejmowej znalazło się 182 posłów i senatorów. Większość zebranych stanowili zwolennicy Ustawy rządowej. Tego właśnie dnia, udało się i po siedmiogodzinnych obradach Sejm zatwierdził konstytucję, a król Stanisław August Poniatowski ją podpisał.
Konstytucja 3 Maja znosiła takie narzędzia władzy szlacheckiej jak liberum veto, konfederacje, sejm skonfederowany oraz ograniczała prawa sejmików ziemskich. W dniu ustanowienia Konstytucji 3 Maja przestała istnieć Rzeczpospolita Obojga Narodów, a w jej miejsce została powołana Rzeczpospolita Polska. Zniesiona została też wolna elekcja, jej miejsce zastąpiła władza dziedziczna.
Obchody tradycji Konstytucji 3 Maja były zakazane podczas rozbiorów Polski. Po odzyskaniu niepodległości po pierwszej wojnie światowej, rocznica Konstytucji 3 Maja została uznana za święto narodowe w 1919 roku. Podczas okupacji niemieckiej i sowieckiej święto Konstytucji 3 Maja było zakazane. Po drugiej wojnie światowej komunistyczne władze w Warszawie zmierzały do likwidacji trzeciomajowych obchodów ze względu na odwoływanie się do tradycji niepodległości Polski oraz ich narodowo-katolicki charakter. Przeciwstawiano im i nagłaśniano propagandowo Święto Pracy. Przez wiele lat nie odbywały się państwowe uroczystości związane z rocznicą Konstytucji 3 Maja, a wszelkie próby uczczenia święta kończyły się zazwyczaj zatrzymaniami i szykanami. W 1990 roku, po kontrolowanym upadku komunizmu i odzyskaniu suwerenności przez Polskę, powrócono do przedwojennej tradycji i ponownie proklamowano w Sejmie RP dzień uchwalenie Konstytucji 3 Maja świętem narodowym.
Tomasz Roman Bracka
